بهتر کردن زبان و نقش فراموشی

بهتر کردن زبان و نقش فراموشی در یادگیری

فراموشی در دیدگاه خیلی‌ها رخدادی است که برای بهتر کردن زبان در کوتاه مدت اصلاً خوب نیست. ولی پژوهش‌های جدید ثابت کرده است که فراموشی، اصلاً به بدی آنچه در باور همگان درست شده، نیست. اتفاقاً عمل لازم و مثبتی است. فراموشی داده‌ها می‌تواند به‌گونه‌ای مدیریت شود. بدینصورت در درازمدت کیفیت یادگیری را بهتر و ژرف‌تر بکند. برای اینکه درک بهتر موضوع، شما را به خواندن ادامه‌ی این مقاله دعوت می‌کنم.

تئوری جدید عدم استفاده (the new theory of disuse)

در اوایل سده‌ی نوزده میلادی، دانشمندان بر این باور بودند که عدم به‌کارگیری داده‌ها در طول زمان باعث میشود که نشانه‌های آن در حافظه روبه‌زوال برود. در میانه‌های همین سده، دانشمندان به نتیجه جالبی رسیدند. گذر زمان به‌تنهایی باعث روبه‌زوال رفتن داده‌ها در حافظه نمی‌شود. به‌جای آن، تداخل داده‌های جدید، این مشکل را بوجود می‌آورد. ولی تازه‌ترین پژوهش‌های علمی با نام تئوری عدم استفاده، نشان میدهد که اصلاً هیچ داده‌ای در ذهن، روبه‌زوال نمیرود. بلکه دست‌نیافتنی می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، به کار نگرفتن داده‌هایی که درون حافظه ثبت‌شده‌اند، در طول زمان، باعث می‌شود که روزبه‌روز دسترسی به آنها سخت‌تر شود. نه اینکه نشانه‌های آن، به‌طورکلی از میان برود.

ذخیره‌سازی و بازیابی

حافظه‌ی انسان بسیار بزرگ است. بررسی‌هایی که درزمینهٔ برآورد حافظه‌ی انسان انجام شده است، ما را به این نتیجه میرساند که فضای حافظه‌ی انسان نامحدود است. ولی هرچقدر هم که این فضا نامحدود باشد، محدودیت‌های شدیدی در بازیابی داده‌های ذخیره‌شده در حافظه وجود دارد. همه‌ ما این تجربه را داشته‌ایم که در برخی شرایط، دانستنی‌هایی را که در حافظه داریم را نتوانیم به یاد بیاوریم. ولی در زمانی دیگر و یا هنگامیکه در شرایط ویژه‌ای قرار می‌گیریم آن را دوباره به یاد بیاوریم. بنابراین هر داده‌ای که در حافظه‌ی انسان ذخیره میشود در هر زمانی دارای دو ویژگی است. قدرت ذخیره‌سازی و قدرت بازیابی.

قدرت ذخیره‌سازی داده

قدرت ذخیره‌سازی، یک مقیاس کلی است که نشان می‌دهد داده‌ها با چه کیفیتی در حافظه ذخیره‌ شده‌اند. این پارامتر تنها میتواند افزایش پیدا کند. یعنی هرچه بیشتر با یک داده درگیر باشید، قدرت ذخیره‌سازی آن قوی‌تر می‌شود. این کمک شایانی به بهتر کردن زبان شما می کند. ولی اگر پس از مدتی درگیری خاصی با آن داده نداشته باشید، قدرت ذخیره‌سازی آن در همان تراز باقی می‌ماند و کم نمی‌شود.

قدرت بازیابی داده

قدرت بازیابی داده به توانایی انسان در دستیابی به دانستنی‌هایی که پیش‌ازاین در حافظه‌ی ما ذخیره‌شده‌اند، گفته می‌شود. قدرت بازیابی یک داده برخلاف قدرت ذخیره‌سازی در طول زمان و با توجه به مداخله دیگر داده‌ها کاهش و یا افزایش یابد. این میتواند تاثیر بسزایی در بهتر کردن زبان بگذارد. برای اینکه تفاوت قدرت بازیابی و قدرت ذخیره‌سازی برایتان بیشتر آشکار شود به مثالی که برای خود بنده روی داده است دقت کنید.

بنده با یکی از بستگان دور خود که بیرون از کشور اقامت داشتند تنها از راه شبکه‌های اجتماعی ارتباط داشتم.  وی را آنجا به طور کامل می‌شناختم. یکبار ایشان به طور اتفاقی ایران آمده بود و مرا دید. بنده هر کاری کردم ایشان را بجا نیاوردم تا اینکه ایشان گفت که در شبکه اجتماعی باهم در ارتباط هستیم. آنجا بود که به سرعت همه‌چیز یادم آمد. در این مثال، قدرت ذخیره شدن این داده در ذهن بنده بسیار قوی بود ولی قدرت بازیابی آن تنها محدود به آن شبکه اجتماعی شده بود.

چگونه داده‌ها را بهتر یاد بگیریم

کارکرد حافظه‌ی انسان به بالا بودن مقدار هر دو پارامتر قدرت ذخیره‌سازی و بازیابی بستگی دارد. اگر قدرت ذخیره‌سازی بالا باشد و قدرت بازیابی صفر باشد هیچ‌چیزی به یادمان نمی‌آید. اگر قدرت ذخیره‌سازی پایین باشد و قدرت بازیابی بالا باشد، قدرت بازیابی به سرعت در طول زمان کاهش پیدا می‌کند. برای نمونه اگر کسی به شما شماره تلفنی را بگوید، شاید همان لحظه و تا لحظاتی بعد آن را به خاطر بیاورید (یعنی قدرت بازیابی بالا). ولی چون قدرت ذخیره‌سازی آن شماره بسیار کم است به سرعت قدرت بازیابی نیز کاهش پیدا می‌کند. بنابراین چگونه می‌توان که این دو پارامتر را در تراز بالایی نگه داشت؟ به‌عبارت‌دیگر، چگونه می‌توانیم بهتر یاد بگیریم؟

فراموشی

اگر قدرت بازیابی یک داده در زمان خاصی بالا باشد، در آن زمان هیچ یادگیری بیشتری برای آن داده نمی‌تواند صورت بگیرد. به‌عبارت‌دیگر هرچقدر هم که آن داده در آن زمان دوباره تمرین و یا خوانده شود، قدرت ذخیره‌سازی آن بالا نمی‌رود. ولی اگر یادآوری در زمانی صورت بگیرد که داده‌ای فراموش شده است در این شرایط قدرت ذخیره‌سازی افزایش پیدا میکند. بنابراین این گفته شاید برای خیلی‌ها تعجب‌برانگیز باشد. ولی فراموشی می‌تواند آغاز رسیدن به تراز بالاتری از یادگیری باشد. این مطلب پیش‌ازاین نیز در یادگیری لایه‌ای به‌گونه‌ی دیگری بیان شده بود.

تغییر شرایط برای بهتر کردن زبان

پژوهشی روی دو گروه از دانش آموزان انجام شد که هر دو گروه قرار بود نوشته‌ای را در سه ساعت بررسی کنند و یاد بگیرند. گروه اول همه‌ی آن سه ساعت را در یک اتاق ثابت بودند. ولی گروه دوم نیمی از زمان خود را در یک اتاق، و نیمی دیگر را در اتاق دیگری سپری کردند. نتیجه‌ی این پژوهش نشان داد که گروه دوم بهتر از گروه اول آن نوشته را یاد گرفته بودند. این تنها بخش کوچکی از پژوهش‌های گسترده‌ای است که درزمینهٔ ی ارتباط میان تغییر شرایط یادگیری و یادگیری بهتر انجام شده است. بنابراین برای اینکه یادگیری با کیفیت بهتری باشد بایستی در شرایط گوناگون صورت بگیرد.

کمی بی‌نظمی 

اگر فرایند یادگیری داده‌ها از نظم بسیار بالایی برخوردار باشد برای کوتاه‌مدت مناسب است. ولی برای اینکه در بلندمدت نیز داده‌ها را بتوانید بازیابی کنید بایستی روشی را انتخاب کنید که کمی بی‌نظمی در آن باشد. از روی نمونه اگر می‌خواهید مطلب الف، ب، و ث، را یاد بگیرید، به‌جای اینکه آن‌ها را به روش (الف الف الف ب ب ب ث ث ث) بخوانید، آن را به‌صورت (ب ث ب الف ث الف ب الف) بخوانید.

سخن پایانی برای بهتر کردن زبان

با توجه به مطالب بالا امیدوارم که دیدگاه تازه‌ای نسبت به فراموشی پیدا کرده باشید. همچنین بتوانید از آن برای یادگیری هرچه بیشتر استفاده کنید. در مقاله بعدی به روش به‌کارگیری فراموشی به طور ویژه برای یادگیری زبان انگلیسی می‌پردازم.